فيتواستروژن‌ها يا همان استروژن‌هاي گياهي كه در بعضي از مواد غذايي وجود دارند، همواره مورد بحث بسياري از افراد و متخصصان تغذيه بوده‌اند. درحالي كه گروهي از افراد شديدا با مصرف فيتواستروژن‌ها مخالف هستند، اما گروهي ديگر استفاده از آن‌ها را براي پيشگيري از ابتلا به بعضي از انواع سرطان‌ها مفيد مي‌دانند. از اين‌رو، در سفره سالم اين شماره گفت‌وگويي با دكتر ميترا زراتي، متخصص تغذيه، ترتيب داده‌ايم تا با واقعيت‌هاي مصرف استروژن‌هاي گياهي آشنا شويم. ابتدا تعريف دقيقي از فيتواستروژن‌ها براي ما ارائه مي‌دهيد؟ اصطلاح فيتواستروژن از دو واژه ديگر، يعني فيت به معناي گياه و استروژن به معناي همان هورمون زنانه استروژن، تشكيل شده است. درواقع، استروژن‌هاي گياهي با نام علمي فيتواستروژن خوانده مي‌شوند. فيتواستروژن‌ها تنها در منابع غذايي گياهي يافت مي‌شوند و ما هيچ فرآورده حيواني حاوي فيتواستروژن را نداريم.
آيا تاثير فيتواستروژن‌ها در بدن به اندازه هورمون استروژن است يا نه؟ فيتواستروژن‌ها به دليل اين‌كه از نظر ساختاري شبيه به هورمون طبيعي استروژن در بدن هستند، مي‌توانند اثراتي نزديك به اين هورمون در بدن داشته باشند. اين در حالي است كه اثرات برجاي‌مانده از فيتواستروژن‌ها در بدن، هرگز به شدت تاثير خود هورمون استروژن موجود در بدن نيست. از طرف ديگر، بد نيست بدانيم با اين‌كه استروژن يك هورمون جنسي زنانه است، اما مي‌تواند در بدن مردان هم وجود داشته باشد. مهم‌ترين منابع غذايي حاوي فيتواستروژن‌ها كدام هستند؟ فيتواستروژن‌ها در محصولاتي مانند سويا، دانه چيا، روغن سويا، دانه كنجد، روغن كنجد، بذر كتان، زيره، عدس، هويج و رازيانه يافت مي‌شوند. البته ميزان فيتواستروژن موجود در هويج و عدس، كمتر از ساير موارد است. آيا درست است كه مي‌گويند هرچه وزن خانم‌ها بالاتر باشد، ميزان استروژن موجود در بدن آنان هم بيشتر خواهد بود؟ بله؛ از آن‌جايي كه استروژن از بافت چربي ترشح مي‌شود، پس خانم‌هايي كه داراي وزن بالاتر و توده چربي بيشتري در بدن‌شان هستند، سطح بالاتري از استروژن را هم در بدن خود دارند. اصلا به دليل همين ترشح استروژن از بافت چربي است كه ما شاهد وجود اين هورمون زنانه در بدن مردان هم هستيم.
آيا افزايش سطح استروژن در بدن، مفيد است يا نه؟ اين سوال براي بعضي از افراد پيش مي‌آيد كه آيا مصرف خوراكي‌هاي حاوي فيتواستروژن كه مي‌توانند سطح استروژن را در بدن افزايش بدهند، مفيد است يا نه. بهتر است بدانيد كه وجود استروژن تا يك حد ايده‌آلي در بدن مناسب است، زيرا يكي از كارهاي مهمي كه اين هورمون زنانه و فيتواستروژن‌ها در بدن انجام مي‌دهند، اين است كه مانع از برداشت كلسيم از استخوان‌ها و درنتيجه پيشگيري از ابتلا به پوكي استخوان مي‌شوند. به همين دليل هم معمولا مصرف فيتواستروژن‌ها يا گاهي مكمل‌هاي حاوي استروژن براي خانم‌هاي يائسه كه سطح هورمون جنسي زنانه در بدن آنان پايين آمده است، تجويز مي‌شود تا خطر ابتلا به پوكي استخوان در اين گروه از افراد پايين بيايد.
يعني مصرف فيتواستروژن‌ها فقط مانع از پوكي استخوان در خانم‌هاي يائسه مي‌شود؟ خير؛ دليل ديگري كه مصرف فيتواستروژن‌ها را براي خانم‌هاي يائسه حائز اهميت مي‌كند، اين است كه اين تركيبات مي‌توانند تاثير مثبتي بر كاهش ساير علائم يائسگي مانند گُرگرفتگي كه بسياري از خانم‌هاي يائسه را آزار مي‌دهد، داشته باشند.
غير از خانم‌هاي يائسه، مصرف فيتواستروژن‌ها به كدام گروه از افراد توصيه مي‌شود؟ بهتر است افرادي كه در معرض ابتلا به پوكي استخوان قرار دارند، با نظر پزشك معالج خودشان مصرف فيتواستروژن‌ها يا مكمل‌هاي حاوي استروژن را در برنامه روزانه خود داشته باشند. براي مثال، افرادي كه كاهش وزن شديد را تجربه كرده‌اند، زمينه مناسب براي ابتلا به پوكي استخوان را دارند و درنتيجه مي‌توانند با نظر پزشك مصرف تركيبات نام‌برده را در دستور كار خودشان قرار دهند. مصرف فيتواستروژن‌ها يا مكمل‌هاي حاوي استروژن براي كدام گروه از افراد ممنوع است؟
درباره ممنوعيت‌هاي مصرف فيتواستروژن‌ها همواره بحث‌هاي فراواني وجود داشته است. با اين حال، نتايج بيشتر تحقيقات نشان مي‌دهند كه بعضي از انواع سرطان‌ها وابسته به هورمون استروژن هستند؛ يعني اگر سطح استروژن در بدن بعضي از افراد بالا برود، شانس ابتلا به سرطان‌هايي مانند سرطان پستان، سرطان پروستات و سرطان تخمدان هم در اين افراد افزايش مي‌يابد. از اين‌رو، افرادي كه داراي كيست‌هاي خوش‌خيم پستان يا رحم هستند يا افرادي كه در خانواده درجه اول خود سابقه ابتلا به سرطان پروستات، سرطان پستان و سرطان تخمدان را داشته‌اند، بايد در مصرف منابع حاوي فيتواستروژن‌ها شديدا احتياط كنند و اين گياهان هورموني را چندان وارد رژيم غذايي خودشان نكنند.
پس چرا در بعضي از منابع، از فوايد مصرف فيتواستروژن‌ها براي پيشگيري از ابتلا به بعضي از سرطان‌ها مانند همين سرطان پستان نام برده شده است؟ ببينيد، واقعيت اين است كه فيتواستروژن‌ها در صورتي مي‌توانند باعث بروز يا تشديد تومورهاي سرطاني بشوند كه شما يا كيست‌هاي خوش‌خيمي در پستان، تخمدان يا پروستات داشته باشيد، يا سابقه ابتلا به اين بيماري در پروند پزشكي‌تان وجود داشته باشد و يا يكي از افراد درجه اول خانواده شما، مبتلا به اين سرطان‌ها باشد. اين درحالي است كه اگر شما هيچ كدام از شرايط نام‌برده را نداشته باشيد، مصرف فيتواستروژن‌ها نه‌تنها ضرري براي‌تان ندارد، بلكه مي‌تواند مفيد هم باشد. به عبارت ساده‌تر، اگر بيماري سرطان شما درمان شده باشد، ما مصرف فيتواستروژن‌ها را اصلا به شما توصيه نمي‌كنيم.
افرادي كه مجاز به استفاده از منابع غذايي حاوي فيتواستروژن هستند، بايد محدوديتي براي اين كار در نظر بگيرند؟ از آن‌جايي كه ميزان استروژن‌هاي گياهي موجود در مواد غذايي خيلي زياد نيست و تاثير استروژن‌هاي گياهي در بدن هم مانند تاثير هورمون استروژن معمولي نيست، بنابراين محدوديت مصرف چنداني براي افراد سالم در مورد استفاده از منابع غذايي حاوي فيتواستروژن‌ها وجود ندارد. حتي بعضي از تحقيقات نشان داده‌اند افرادي كه از دوران كودكي، خوراكي‌هايي مانند سويا، كنجد يا ساير منابع فيتواستروژن‌ها را به‌طور منظم مصرف مي‌كرده‌اند، شانس ابتلا به سرطان پستان در بزرگسالي آن‌ها كمتر بوده است.
فيتواستروژن‌ها يا همان استروژن‌هاي گياهي كه در بعضي از مواد غذايي وجود دارند، همواره مورد بحث بسياري از افراد و متخصصان تغذيه بوده‌اند. درحالي كه گروهي از افراد شديدا با مصرف فيتواستروژن‌ها مخالف هستند، اما گروهي ديگر استفاده از آن‌ها را براي پيشگيري از ابتلا به بعضي از انواع سرطان‌ها مفيد مي‌دانند. از اين‌رو، در سفره سالم اين شماره گفت‌وگويي با دكتر ميترا زراتي، متخصص تغذيه، ترتيب داده‌ايم تا با واقعيت‌هاي مصرف استروژن‌هاي گياهي آشنا شويم. ابتدا تعريف دقيقي از فيتواستروژن‌ها براي ما ارائه مي‌دهيد؟ اصطلاح فيتواستروژن از دو واژه ديگر، يعني فيت به معناي گياه و استروژن به معناي همان هورمون زنانه استروژن، تشكيل شده است. درواقع، استروژن‌هاي گياهي با نام علمي فيتواستروژن خوانده مي‌شوند. فيتواستروژن‌ها تنها در منابع غذايي گياهي يافت مي‌شوند و ما هيچ فرآورده حيواني حاوي فيتواستروژن را نداريم.
آيا تاثير فيتواستروژن‌ها در بدن به اندازه هورمون استروژن است يا نه؟ فيتواستروژن‌ها به دليل اين‌كه از نظر ساختاري شبيه به هورمون طبيعي استروژن در بدن هستند، مي‌توانند اثراتي نزديك به اين هورمون در بدن داشته باشند. اين در حالي است كه اثرات برجاي‌مانده از فيتواستروژن‌ها در بدن، هرگز به شدت تاثير خود هورمون استروژن موجود در بدن نيست. از طرف ديگر، بد نيست بدانيم با اين‌كه استروژن يك هورمون جنسي زنانه است، اما مي‌تواند در بدن مردان هم وجود داشته باشد. مهم‌ترين منابع غذايي حاوي فيتواستروژن‌ها كدام هستند؟ فيتواستروژن‌ها در محصولاتي مانند سويا، دانه چيا، روغن سويا، دانه كنجد، روغن كنجد، بذر كتان، زيره، عدس، هويج و رازيانه يافت مي‌شوند. البته ميزان فيتواستروژن موجود در هويج و عدس، كمتر از ساير موارد است. آيا درست است كه مي‌گويند هرچه وزن خانم‌ها بالاتر باشد، ميزان استروژن موجود در بدن آنان هم بيشتر خواهد بود؟ بله؛ از آن‌جايي كه استروژن از بافت چربي ترشح مي‌شود، پس خانم‌هايي كه داراي وزن بالاتر و توده چربي بيشتري در بدن‌شان هستند، سطح بالاتري از استروژن را هم در بدن خود دارند. اصلا به دليل همين ترشح استروژن از بافت چربي است كه ما شاهد وجود اين هورمون زنانه در بدن مردان هم هستيم.
آيا افزايش سطح استروژن در بدن، مفيد است يا نه؟ اين سوال براي بعضي از افراد پيش مي‌آيد كه آيا مصرف خوراكي‌هاي حاوي فيتواستروژن كه مي‌توانند سطح استروژن را در بدن افزايش بدهند، مفيد است يا نه. بهتر است بدانيد كه وجود استروژن تا يك حد ايده‌آلي در بدن مناسب است، زيرا يكي از كارهاي مهمي كه اين هورمون زنانه و فيتواستروژن‌ها در بدن انجام مي‌دهند، اين است كه مانع از برداشت كلسيم از استخوان‌ها و درنتيجه پيشگيري از ابتلا به پوكي استخوان مي‌شوند. به همين دليل هم معمولا مصرف فيتواستروژن‌ها يا گاهي مكمل‌هاي حاوي استروژن براي خانم‌هاي يائسه كه سطح هورمون جنسي زنانه در بدن آنان پايين آمده است، تجويز مي‌شود تا خطر ابتلا به پوكي استخوان در اين گروه از افراد پايين بيايد.
يعني مصرف فيتواستروژن‌ها فقط مانع از پوكي استخوان در خانم‌هاي يائسه مي‌شود؟ خير؛ دليل ديگري كه مصرف فيتواستروژن‌ها را براي خانم‌هاي يائسه حائز اهميت مي‌كند، اين است كه اين تركيبات مي‌توانند تاثير مثبتي بر كاهش ساير علائم يائسگي مانند گُرگرفتگي كه بسياري از خانم‌هاي يائسه را آزار مي‌دهد، داشته باشند.
غير از خانم‌هاي يائسه، مصرف فيتواستروژن‌ها به كدام گروه از افراد توصيه مي‌شود؟ بهتر است افرادي كه در معرض ابتلا به پوكي استخوان قرار دارند، با نظر پزشك معالج خودشان مصرف فيتواستروژن‌ها يا مكمل‌هاي حاوي استروژن را در برنامه روزانه خود داشته باشند. براي مثال، افرادي كه كاهش وزن شديد را تجربه كرده‌اند، زمينه مناسب براي ابتلا به پوكي استخوان را دارند و درنتيجه مي‌توانند با نظر پزشك مصرف تركيبات نام‌برده را در دستور كار خودشان قرار دهند. مصرف فيتواستروژن‌ها يا مكمل‌هاي حاوي استروژن براي كدام گروه از افراد ممنوع است؟
درباره ممنوعيت‌هاي مصرف فيتواستروژن‌ها همواره بحث‌هاي فراواني وجود داشته است. با اين حال، نتايج بيشتر تحقيقات نشان مي‌دهند كه بعضي از انواع سرطان‌ها وابسته به هورمون استروژن هستند؛ يعني اگر سطح استروژن در بدن بعضي از افراد بالا برود، شانس ابتلا به سرطان‌هايي مانند سرطان پستان، سرطان پروستات و سرطان تخمدان هم در اين افراد افزايش مي‌يابد. از اين‌رو، افرادي كه داراي كيست‌هاي خوش‌خيم پستان يا رحم هستند يا افرادي كه در خانواده درجه اول خود سابقه ابتلا به سرطان پروستات، سرطان پستان و سرطان تخمدان را داشته‌اند، بايد در مصرف منابع حاوي فيتواستروژن‌ها شديدا احتياط كنند و اين گياهان هورموني را چندان وارد رژيم غذايي خودشان نكنند.
پس چرا در بعضي از منابع، از فوايد مصرف فيتواستروژن‌ها براي پيشگيري از ابتلا به بعضي از سرطان‌ها مانند همين سرطان پستان نام برده شده است؟ ببينيد، واقعيت اين است كه فيتواستروژن‌ها در صورتي مي‌توانند باعث بروز يا تشديد تومورهاي سرطاني بشوند كه شما يا كيست‌هاي خوش‌خيمي در پستان، تخمدان يا پروستات داشته باشيد، يا سابقه ابتلا به اين بيماري در پروند پزشكي‌تان وجود داشته باشد و يا يكي از افراد درجه اول خانواده شما، مبتلا به اين سرطان‌ها باشد. اين درحالي است كه اگر شما هيچ كدام از شرايط نام‌برده را نداشته باشيد، مصرف فيتواستروژن‌ها نه‌تنها ضرري براي‌تان ندارد، بلكه مي‌تواند مفيد هم باشد. به عبارت ساده‌تر، اگر بيماري سرطان شما درمان شده باشد، ما مصرف فيتواستروژن‌ها را اصلا به شما توصيه نمي‌كنيم.
افرادي كه مجاز به استفاده از منابع غذايي حاوي فيتواستروژن هستند، بايد محدوديتي براي اين كار در نظر بگيرند؟ از آن‌جايي كه ميزان استروژن‌هاي گياهي موجود در مواد غذايي خيلي زياد نيست و تاثير استروژن‌هاي گياهي در بدن هم مانند تاثير هورمون استروژن معمولي نيست، بنابراين محدوديت مصرف چنداني براي افراد سالم در مورد استفاده از منابع غذايي حاوي فيتواستروژن‌ها وجود ندارد. حتي بعضي از تحقيقات نشان داده‌اند افرادي كه از دوران كودكي، خوراكي‌هايي مانند سويا، كنجد يا ساير منابع فيتواستروژن‌ها را به‌طور منظم مصرف مي‌كرده‌اند، شانس ابتلا به سرطان پستان در بزرگسالي آن‌ها كمتر بوده است.
۷ جملهاي كه هرگز نبايد به همسرتان بگوييد!